Την «κούρσα» της ηλιακής ενέργειας στην Ευρώπη οδηγεί η Ελλάδα, αφού το 2023 τα φωτοβολταϊκά είχαν το μεγαλύτερο μερίδιο πανευρωπαϊκά στην παραγωγή ρεύματος σύμφωνα με την έκθεση του think tank Ember, με τίτλο «Ευρωπαϊκή επισκόπηση ηλεκτρικής ενέργειας 2024». Το 2023, η Ελλάδα είχε το υψηλότερο μερίδιο παραγωγής από φωτοβολταϊκά στο μείγμα ηλεκτρικής ενέργειας με 19%, ακολουθούμενη από την Ουγγαρία με 18% και την Ισπανία με 17%, πολύ πάνω από τον μέσο όρο της ΕΕ που είναι 9,1%. Με 1.086 kWh, η Ολλανδία είχε την υψηλότερη κατά κεφαλήν ηλιακή παραγωγή το 2023. Αυτό ήταν υπερδιπλάσιο του μέσου όρου της ΕΕ των 553 kWh κατά κεφαλήν.
Η επιτυχία της Ελλάδας μπορεί να αποδοθεί στην επιτάχυνση των νέων εγκαταστάσεων από το 2019 (1,4 GW προστέθηκαν το 2022 και 1,7 GW το 2023), η οποία κατέστη δυνατή λόγω της στήριξης σε μικρά επίγεια φωτοβολταϊκά (έως το τέλος του 2022), της απλούστευσης των διαδικασιών αδειοδότησης το 2022 και των διμερών συμβάσεων (PPAs) σημειώνει η έκθεση. Συνολικά, 24 χώρες πέτυχαν μερίδιο ρεκόρ ηλιακής ενέργειας στο μείγμα ηλεκτρικής ενέργειας το 2023, με τη Λετονία, τη Σλοβακία και τη Σλοβενία να αποτελούν τις μόνες εξαιρέσεις της ΕΕ. Στην απόλυτη παραγωγή, η Ισπανία είχε τη μεγαλύτερη αύξηση 9,4 TWh (+26%). Αυτό είναι υπερδιπλάσιο από το επόμενο υψηλότερο, την Πολωνία, με αύξηση 3,9 TWh (+47%), η οποία ωστόσο δεν ταιριάζει με την ανάπτυξη του 2022 (+4,4 TWh). Ακολουθούν η Γαλλία με 3,6 TWh (+18%), η Ολλανδία και η Ιταλία (+2,8 TWh, +16% και +10%, αντίστοιχα). Η ετήσια αύξηση της παραγωγής ηλιακής ενέργειας στις Κάτω Χώρες ήταν χαμηλότερη από τις τιμές του 2022 (+5,8 TWh, +51%). Η Ολλανδία – ο πρώην πρωταθλητής ηλιακής ενέργειας – έπεσε στην τέταρτη θέση (16%), μια σημαντική αλλαγή από το άλμα πέντε ποσοστιαίων μονάδων το 2022. Αυτό οφείλεται κυρίως στη συμφόρηση του δικτύου, στην έλλειψη διαθέσιμου χώρου για επίγεια φωτοβολταϊκά συστήματα και στην αναμενόμενη σταδιακή κατάργηση του συστήματος ενεργειακού συμψηφισμού. Οι Κάτω Χώρες είναι επίσης η μόνη χώρα που δεν αύξησε τον στόχο ηλιακής χωρητικότητας για το 2030 στο προσχέδιο του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα.
Σημειώνεται πως τα φωτοβολταϊκά παρήγαγαν το 9,1% (246 TWh) ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ το 2023 γεγονός που επιβεβαιώνει πως αναμένεται να αποτελέσουν τη ραχοκοκαλιά του μελλοντικού συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας. Ηλιακή και αιολική ενέργεια θα παρέχουν σχεδόν το 70% της παγκόσμιας ηλεκτρικής ενέργειας έως το 2050. Στο πλαίσιο του REPowerEU, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) αναμένεται να αντιπροσωπεύουν το 69% της συνολικής κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας στην ΕΕ έως το 2030, με το 55% αυτού να προέρχεται μόνο από αιολική και ηλιακή ενέργεια. Το μερίδιο της αιολικής και ηλιακής ενέργειας στη συνολική εγκατεστημένη παραγωγική ικανότητα της ΕΕ θα πρέπει να είναι 67 % έως το 2030. Οι πρόσφατες ανησυχίες για την ανάπτυξη των φωτοβολταϊκών που αφορούσαν τις περικοπές, την αποθήκευση και τα έργα που περιμένουν να συνδεθούν στο δίκτυο, ήρθαν σε αντίθεση με τα δεδομένα από το 2023 που έδειξαν ότι η ηλιακή ενέργεια χτυπά ρεκόρ χωρητικότητας. Επιπλέον 56 GW ηλιακής ισχύος εγκαταστάθηκαν το 2023, γεγονός που αποτελεί σημαντική αύξηση σε σύγκριση με τα 41 GW που προστέθηκαν το 2022. Σωρευτικά, η ηλιακή ισχύς ανέρχεται πλέον σε 263 GW. Η αύξηση της εγκατεστημένης ισχύος φέτος ευθυγραμμίζει την ΕΕ με το πιο πιθανό σενάριο της SolarPower Europe, το οποίο εκτιμά προσθήκες 54 GW για το 2023 και βρίσκεται σε καλό δρόμο για να ξεπεράσει τον στόχο δυναμικότητας REPowerEU των 380 GW έως το 2025.
Όλο και περισσότερα συστήματα ηλεκτρικής ενέργειας λειτουργούν με υψηλά μερίδια ΑΠΕ
Πολλά παραδείγματα δείχνουν ότι τα συστήματα ηλεκτρικής ενέργειας που βασίζονται σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας λειτουργούν αξιόπιστα με έως και 100% μερίδια ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Η Ελλάδα λειτούργησε με 100% ανανεώσιμες πηγές ενέργειας για 5 ώρες τον Οκτώβριο του 2022 και τον Ιούλιο του 2023 έφτασε τις 87 συνεχόμενες ώρες χωρίς λιγνίτη και με μερίδια ΑΠΕ έως και 84%. Η Πορτογαλία λειτούργησε εξ ολοκλήρου με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας για 6 συνεχόμενες ημέρες τον Νοέμβριο του 2023. Στην Πολωνία, μια χώρα ιστορικά σχεδόν πλήρως εξαρτημένη από τον άνθρακα, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας κάλυψαν το 67% της εγχώριας ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας σε στιγμές αιχμής τον Ιούνιο του 2023 – αριθμός που υπερβαίνει σημαντικά το συχνά επαναλαμβανόμενο όριο του 50%. Στις Κάτω Χώρες, υπήρξαν περίπου 140 ώρες τον Ιούνιο κατά τις οποίες η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ηλιακή και αιολική ενέργεια υπερέβη τη συνολική ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας. Και τα στοιχεία παραγωγής αποκαλύπτουν ότι η Γερμανία είδε έξι ημέρες τον Δεκέμβριο, όταν όλη η ζήτησή της καλύφθηκε από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Για πρώτη φορά, περισσότερο από το ένα τέταρτο της ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ (27%) παρασχέθηκε από αιολική και ηλιακή ενέργεια το 2023, από 23% το 2022. Αυτό οδήγησε την ηλεκτρική ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές στο ρεκόρ του 44%, ξεπερνώντας το όριο του 40% για το πρώτο έτος στην ιστορία της ΕΕ. Η συνδυασμένη παραγωγή αιολικής και ηλιακής ενέργειας αυξήθηκε κατά 90 TWh και η εγκατεστημένη ισχύς κατά 73 GW. Η ηλιακή ενέργεια συνέχισε την ισχυρή ανάπτυξή της με 56 GW πρόσθετης ισχύος το 2023, σε σύγκριση με 41 GW το 2022 (+37%). Ωστόσο, η ηλιακή ενέργεια απέτυχε να ταιριάξει με την ετήσια αύξηση της παραγωγής της το 2022 (+36 TWh το 2023 έναντι +48 TWh το 2022). Το σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ συνέχισε τη στροφή του προς ένα σύστημα που τροφοδοτείται από αιολική και ηλιακή ενέργεια, καθώς το 24 % των ωρών είδε λιγότερο από το ένα τέταρτο της ηλεκτρικής ενέργειας να προέρχεται από ορυκτά καύσιμα, από μόλις 4 % των ωρών το 2022. Τα δίκτυα, η αποθήκευση και άλλοι παράγοντες διευκόλυνσης της ευελιξίας του συστήματος θα είναι όλο και πιο κρίσιμοι, καθώς το μερίδιο της αιολικής και ηλιακής ενέργειας συνεχίζει να αυξάνεται.
